مطالعه جزیره حرارتی تبریز با پردازش تصاویر ماهواره ای

چکیده گسترش شهرنشینی و پیشرفت فعالیت های صنعتی از یک سو و افزایش جمعیت از سوی دیگر باعث ایجاد تغییراتی در خرد اقلیم مناطق شهری می شود. یکی از این تغییرات، تشکیل جزیره حرارتی شهری است. پدیده جزیره حرارتی عبارت از گرمای اضافی در سطح زمین و اتمسفر نواحی شهری در مقایسه با حومه آن می باشد. در این پژوهش به بررسی جزیره حرارتی تبریز بر اساس دمای سطح زمین پرداخته شده است زیرا ساخت و سازها و سطوح نفوذناپذیر شهری از طریق جذب و ذخیره انرژی خورشیدی اثر گرمایشی دارند. جهت تحلیل زمان های تشکیل جزیره حرارتی شهر تبریز از تصاویر سنجنده مودیس مستقر بر دو ماهواره ترا با دوره آماری (2010-2000) و با زمان های تصویر برداری در ساعت های 10:30 و 22:30 و ماهواره آکوآ با دوره آماری (2010- 2003) و با زمان های تصویر برداری در ساعت های 13:30 و 1:30، در دو فصل تابستان و زمستان استفاده به عمل آمده است. به کمک نرم افزارهای envi , arcgis و الگوریتم پنجره مجزا این تصاویر پردازش شده و حداقل، حداکثر و میانگین دمای سطح زمین برای کاربری های مختلف شهرستان تبریز برآورد گشته و با مقایسه دمای سطح زمین اراضی شهری با سایر کاربری های خارج از شهر، به مطالعه وجود یا عدم وجود جزیره حرارتی در زمان های مختلف پرداخته شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهند که جزایر حرارتی بیشترین تأثیر را در حداقل دمای سطح زمین داشته و به عبارتی دیگر شدت جزیره حرارتی بر اساس حداقل دمای سطح زمین نسبت به مقادیر حداکثر و میانگین بیشتر بوده است. جزیره حرارتی شهر تبریز در طی دوره مطالعاتی روند افزایشی داشته است و در بین زمان های مورد مطالعه نیز شدت جزیره حرارتی در فصل تابستان بیش از فصل زمستان و در روز بیش از شب و در ساعت 13:30 به مراتب بیش از زمان های دیگر می باشد و سال 2010 سالی است که شدت این پدیده به حداکثر میزان خود رسیده است. با توجه به نتایج، ماهواره آکوآ و زمان تصویر برداری آن از سطح زمین جهت مطالعه جزیره حرارتی مطلوب تر می باشد و نتایج بهتری را نشان می دهد و سرانجام اینکه، روش استفاده از داده های سنجش از دور به ویژه تصاویر سنجنده مودیس برای ارزیابی پدیده جزیره حرارتی و تغییرات دمای سطح زمین و محیط های حرارتی، عینی و موثر است.